اهمیت مواد نسوز از آنجایی پیدا می‌شود که این آجرها در صنایع مختلف و مهمی مانند فولاد، سیمان، سرب و ... کاربرد دارد.
آجر نسوز تنها برای شومینه یا نمای ساختمان استفاده نمی‌شود بلکه استفاده از این مواد در صنایع مولد وبزرگ امری است بسیار حیاتی
به لحاظ تاریخی مشخص نیست چه فرد یا چه کشوری ساخت مواد دیرگداز یا نسوز را برای اولین بار انجام داده است، اما احتمال می‌رود چین جزو اولین کشورهایی بوده که به صنعت سرامیک دست پیدا کرده است.
در ابتدای کار برای ساخت مواد نسوز از خاک‌های رس استفاده می‌شد اما در قرن ۱۹ به مرور مواد دیگری برای بالا بردن کیفیت مواد نسوز هم مورد استفاده قرار گرفت.
در ۴ دهه اخیر با توجه به نیاز مصرف کنندگان کیفیت و کمیبت مواد نسوز بسیار افزایش یافت.
اهمیت و کاربرد صنعت نسوز
عملکرد کوره‌های صنعتی متاثر از موادی است که در درون آن به کار می‌رود.
مرغوبیت مواد نسوز به همراه نصب صحیح آن از جمله عواملی است که عمر و بازدهی آن را مشخص می‌کند.
بسیاری از صنایع بزرگ مانند فولاد، سیمان، سرب، روی، مس، شیشه و حتی برق وابستگی زیادی به این مواد نسوز دارند و در صورتی که این مواد در دسترس نباشند عملا این صنایع هم متوقف می‌شوند.
در کنار این موضوع برخی از صنایع برای بالا بردن کیفیت تولیدشان به مواد نسوز با تکنولوژی ویژه‌ای نیازمند هستند؛ بنا براین بهتر است تحقیق و توسعه در این صنعت بیش از پیش جدی گرفته شود.
صنایع وابسته به مواد نسوز
تولید فراورده های نسوز به دلیل کاربرد گسترده و وابستگی شدید صنایع مانند فولاد، سیمان، آلومینیوم و ... اهمیت ویژه ای دارد.
آجرهای نسوز به عنوان کالایی استراتژیک مطرح بوده است و در بازارهای جهانی به عنوان ابزاری برای سلطه کشورهای صنعتی بر کشورهای در حال توسعه استفاده شده است.
شایان ذکر است که نیاز به آجرهای نسوز و یا مواد نسوز صرفا مربوط به حرارت نیست و مقاومت این ماده در برابر سایش و استحکام هم از دیگر مواردی است که می‌بایست دقت گردد.
صنایع زیادی در فرایند تولید خود نیازمند آجر نسوز یا مواد نسوز هستند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- صنایع آهن و فولاد
- صنایع فلزات غیر آهنی
- صنایع شیشه
- صنایع گاز
- نیروگاه‌ها
- کوره ها و ابزار آلات کوره
- توربینهای گازی
- راکتورهای هسته‌ای
- کوره‌های ساخت سیمان و آهک
- کوره‌های زباله سوزی
تعریف دیرگداز یا مواد نسوز
تعاریف مختلفی برای دیرگدازها یا مواد نسوز وجود دارد، که هر یک جنبه‌ی خاصی از مواد نسوز را در نظر گرفته اند.
به عنوان مثال عناوین قدیمی آجر نسوز را موادی می‌دانستند که دماهای بیشتر از ۱۵۰۰ درجه سلسیوس را بتوانند تحمل کنند.
تعریف کامل‌تر: آجر نسوز به موادی گفته می‌شود که به عنوان مصالح ساختمانی کوره ها به کار می‌روند و می‌توانند خواص فیزیکی خود را در دماهای بالا و شرایط محیطی کوره حفظ کنند.
بنابراین بدیهی است که اهمیت آجر نسوز یا مواد نسوز فقط به پایداری حرارتی آن نیست، بلکه پایداری فیزیکی و شیمیایی آن در مقابل آثار مخرب محیط در دمای بالا نیز مطرح است.
خواص نسوزها
- ریز ساختار
- نوع و خلوص مواد اولیه
- تکنولوژی ساخت
- عوامل و شرایط محیطی
برخی از خواص مهم آجرهای نسوز یا دیرگدازه ها عبارت‌اند از:
- دیرگدازی
- ترکیب و آنالیز شیمیایی و فازی
- چگالی و تخلخل
- استحکام فشاری سرد
- استحکام خمشی گرم
- استحکام خمشی سرد
- هدایت حرارتی
- انبساط حرارتی
- تغییرات ابعادی و در حرارت دادن مجدد
- مقاومت در برابر شوک حرارتی
- مقاوت به خوردگی
- مقاومت در برابر ضربه
- مقاومت در برابر خزش
- مقاومت سایشی
- قابلیت عبور دهی گاز
منبع: timag
